Anton Heyboers genialiteit
In het voorjaar van 2020 kwam het boek Exist in me. Het vroege werk van Anton Heyboer uit. In het boek wordt ingegaan op de collectie van de tweelingzussen Trees en Willy van Kleef. Het boek zou in april 2020 worden uitgebracht ter gelegenheid van de opening van een tentoonstelling over de kunstenaar in Museum Nienoord. Door de coronamaatregelen moest de expositie enkele maanden worden uitgesteld. Van uitstel kwam gelukkig geen afstel. Het was 15 jaar geleden dat Heyboer overleed en met deze succesvolle tentoonstelling werd hij op waardige wijze geëerd. Op verzoek van de collectioneurs en de directeur van het museum, Geert Pruiksma, schreef ik in het boek een essay getiteld: ‘Anton Heyboer. Een geniale outsider’.
Enkele citaten uit het essay
‘Valt er nog iets toe te voegen aan de al bestaande studies, commentaren, prietpraat en mythes over het werk en het leven van Anton Heyboer? Vast en zeker. De tijd beweegt voorwaarts en opvattingen over kunst en kunstenaarschap bewegen met de tijdgeest mee. Er kunnen nieuwe ordeningen ontstaan en verschillen in waardering. Nieuwe betekenissen ook. Duiding is nooit voor eeuwig. Hetzelfde geldt voor collecties en de wijze waarop zij nieuwe generaties weten aan te spreken.’
‘Ik houd bij de ordening van kunststromingen niet van harde definities. Die werken vaak verstarrend, terwijl kunst zich, door haar rijkgeschakeerde breedte en de grensoverschrijding van stijlen, niet in enkelvoudige mallen laat inkapselen. Toch is er alle aanleiding voor om het oeuvre van Anton Heyboer (ook) onder de noemer Outsider Art te plaatsen. Die term kan hedendaags, wat het museale deel betreft, als een geuzennaam worden opgevat. De kunstvorm is intussen internationaal gekend als belangrijk, heeft museale erkenning gekregen en is volop in ontwikkeling. Ook de met liefde en zorg voor het werk van Heyboer in de zogenaamde Twin Collectie bijeengebrachte verzameling verdient museale aandacht. Vanwege het respect voor de kwaliteit dat een belangrijk deel van zijn werk verdient, is het bij Heyboers oeuvre van uitzonderlijk belang dat kaf en koren van elkaar worden gescheiden. Museale exposities, documenteren en openbare publicaties die op dat onderwerp ingaan, dragen daartoe bij en zijn er onontbeerlijk voor.’
‘Wie en wat is Heyboer eigenlijk? Een niet geïntegreerde burger? Een medialieveling die opvalt door ongevaarlijk doch bizar gedrag? Een paradijsvogel in een jungle vol roofdieren. Een geniale kunstenaar? Een psychisch niet normaal mens, vechtend tegen demonen in zijn hoofd en die aan de andere kant van zijn voordeur? Zeg het maar.
Wil de echte Heyboer opstaan en zich tonen.
Dat zal Heyboer zelf niet meer doen. Hij heeft het gedaan en hij was er klaar mee. In zijn kunst en in zijn leven. Voor de rest zijn wij als geïnteresseerde kijkers aan bod. In deze en in de nog vele andere geschriften die over hem zullen volgen. Heyboer was spraakmakend en zal het blijven. Niet in de laatste plaats door zijn mysterieuze systeem. Het zal de mystiek rond zijn persoon helpen in stand te houden. Gelukkig maar. Het zoeken naar de steen der wijzen draagt bij aan zijn artistieke nalatenschap.’
Tekst: Ruud Lapré
voorjaar 2020